Naar schatting heeft een half miljoen Nederlanders jaarlijks last van een winterdepressie. Deze seizoensdepressie is goed onderzocht in de loop der jaren, en de studies geven inzicht in oorzaken, behandeling en preventie. Serotonine heeft veel met de aandoening te maken. Hoe kun je een winterdepressie het beste behandelen? Helpt lichttherapie, en heeft dit invloed op het serotonineniveau?

Winterdepressie

Mensen met een winterdepressie slepen zich voort van dag tot dag. De aandoening wordt ook wel “winterdip” genoemd, maar het woord “dip” dekt niet de lading. Bij een winterdepressie heb je last van traagheid, een slechter humeur, slaperigheid en gewichtstoename. Veelal is er een verlangen naar suikers en koolhydraten, dus door een rem te zetten op de consumptie hiervan heb je al één manier gevonden om dit type depressie te bestrijden. In landen waar het meeste suiker wordt geconsumeerd, komt depressie vaker voor.

De winterdip begint meestal zodra het koeler wordt en de dagen korter worden. Dit is rond september/oktober en eindigt zo rond april. SAD (seasonal affective disorder) komt het meeste voor bij vrouwen, en is niet leeftijd gerelateerd. Meestal begint men tijdens de tienerjaren te merken dat men last heeft van de winterdepressie.

 Zelftest Winterdepressie

 

Symptomen zijn

• Droefheid, somberheid en sombere kijk op de dingen
• Minder energie en traagheid
• Moeite met concentreren en focussen
• Toegenomen behoefte aan slaap
• Gewichtstoename, meestal door een sterk verlangen naar koolhydraten en suikers
• Gebrek aan interesse, ook in activiteiten waar je van houdt

Daglicht

Bovenstaande symptomen spelen natuurlijk ook bij de gewone depressie. Maar kenmerkend voor de winterdepressie is dat ze samenhangen met de mindere uren die je in het zonlicht kan doorbrengen. Zo’n 10% van de mensen die in de noordelijke landen leven hebben er dan ook last van. 1 2 3 Ook in Nederland hebben we soms dagenlang grijze dagen, waarop er amper de zon schijnt. In staten zoals Florida, waar de zon flink aanwezig is, komt de seizoensdip dan ook nauwelijks voor.

De veranderingen in de hoeveelheid zonlicht heeft invloed op ons circadiaanse ritme (de circadiaanse klok). Ons circadiaanse ritme helpt ons om op de juiste manier op veranderingen in onze omgeving te reageren. Het zet ons aan om op de juiste tijden te slapen en op staan. Bij een winterdip verloopt de inwendige klok niet meer zo goed.

Serotonine

Dit heeft weer veel te maken met serotonine. Tijdens periodes van daglicht produceert ons lichaam deze feelgood-neurotransmitter, die onder andere de stemming, energie, eetlust en geheugen reguleert. Als het serotonineniveau laag is, ontstaat er in veel gevallen depressie. 4   5 

Wel/geen serotonine-activiteit

De regulatie van serotonine bepaalt in belangrijke mate of we last krijgen van een winterdepressie of niet. Er is een groot verschil tussen het eiwit SERT (serotonine-transporter: zorgt voor een goede doorstroom van serotonine) in de winter en in de zomer. Als je last van een winterdip hebt, dan heb je veel meer van het eiwit in de wintermaanden. Dit is niet positief, omdat dit een grotere verwijdering van de neurotransmitter inhoudt. Het brein moet tijdens verandering van seizoenen de hoeveelheid serotonine aanpassen. SERT brengt serotonine terug naar de zenuwcellen waar de stof niet actief is. Dus hoe hoger de SERT-activiteit, des te lager de activiteit van serotonine. Zonlicht houdt SERT natuurlijk laag, maar zodra de dagen donkerder worden neemt het SERT-niveau toe (en het actieve serotonineniveau) dus af. 5 6

Melatonine

Dan is er nog het hormoon melatonine, dat eveneens met ons circadiaanse ritme werkt. Het heet ook wel het ‘slaaphormoon’. Melatonine zorgt ervoor dat we slaperig worden en overgaan in een minder actieve modus, wanneer we daglicht missen. Melatonine kan een winterdip verlichten. Licht en stemming zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. 7 8 9

Lichttherapie

Helder licht is een primaire behandeling voor de winterdip, en kan net zo effectief zijn als een anti-depressivum. Als je elke ochtend een half uur voor een lichtlamp zit van 10.000 lux of een volspectrum daglichtlamp kan dit een groot verschil maken. Een volspectrum daglichtlamp evenaart een zonnige zomerdag. Sinds de jaren 80 is dit een probate behandeling, en effectief als het echt dagelijks wordt toegepast. Dit dagelijkse regime is de sleutel (en tevens uitdaging). Lichtlampen stimuleren de hypothalamus en zorgen voor een toename van actieve serotonine. Dit reguleert vervolgens de vrijzetting van melatonine. 10 11 12 13 14

Natuurlijk zonlicht

Als je in staat bent om het natuurlijke zonlicht mee te pikken, probeert dit dan zoveel mogelijk te doen. Doe dit bij voorkeur een half uur wanneer de zon het sterkst is (tussen 10.00-12.00 en 15.00 uur) en combineer dit met lichamelijke activiteit. Lukt het niet, overweeg dan eens een lichtlamp.

Cognitieve gedragstherapie

Een andere behandeling is cognitieve gedragstherapie: hiermee leer je de negatieve gedachten en gedragingen tijdens de winter te herkennen en beperken. Dit moet je wel op een langere termijn zien. Bij gedragingen moet je dan denken aan de neiging om jezelf sociaal te isoleren. Na twee winters cognitieve gedragstherapie is de kans op herhaling kleiner, dan na twee winters lichttherapie (27% versus 46%). 15.

Onderzoeken naar efficiënte behandelingen blijven doorgaan. Wil je hier meer over de voortgang weten, kijk dan eens hier.